EnglishBộ Công Thương và EVN muốn nới rộng quyền tăng giá điện
Quy định hiện hành chưa cho phép Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được chủ động quyết định tăng giá điện. Tuy nhiên, trong dự thảo về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân đang được lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan, Bộ Công Thương đã đề nghị bổ sung thẩm quyền tăng giá cho EVN và mở rộng quyền tăng giá cho bộ này.
Theo Quyết định 69/2013 của Thủ tướng, thời gian tăng giá bán lẻ điện tối thiểu là 6 tháng/lần; mức tăng từ 7% đến 10% do EVN đề xuất phải được Bộ Công Thương chấp thuận; mức tăng tối đa do bộ quyết định là 20%.
Cũng theo Quyết định 69, Thủ tướng Chính phủ có quyền quyết định tăng giá trên 10% với thời điểm giữa các lần tăng giá không xác định thời gian.
Còn theo dự thảo mới, Bộ Công Thương đề xuất cho phép EVN được tăng giá tối thiểu 3 tháng/lần nếu các thông số đầu vào hình thành giá điện thay đổi, với mức tăng mỗi lần 3% đến 5%. Mức tăng tối đa mỗi năm cho giá bán lẻ điện trong thẩm quyền của EVN là 20%.
Bộ Công Thương thì có quyền điều chỉnh giá điện từ 5% đến 10%/lần, nhưng thời gian giữa các lần điều chỉnh được phép rút ngắn xuống còn 3 tháng. Mức tăng tối đa hàng năm bộ được quyền quyết định là 40%. Thủ tướng Chính phủ được quyền quyết định điều chỉnh các mức tăng trên 10%, thời gian giữa các lần điều chỉnh là 3 tháng/lần, với mức tăng không giới hạn.
Trong văn bản góp ý của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) về vấn đề này, VCCI nhận thấy dự thảo đã mở rộng rất lớn thẩm quyền quyết định việc tăng giá điện; từ chỗ EVN không được chủ động quyết định giá điện đến được quyền tăng giá 20%/năm. Thẩm quyền của Bộ Công Thương cũng tăng tương ứng từ chỗ được quyết định tăng tối đa 20%/năm nay có thể lên đến 40%/năm. “Đây là sự mở rộng thẩm quyền tương đối lớn, cần được xem xét, cân nhắc”, VCCI viết.
Lý do là từ năm 1995 đến nay, mức độ lạm phát của Việt Nam chưa năm nào vượt quá 20%. Như vậy, việc trao quyền cho EVN quyết định việc tăng giá điện tối đa lên đến 20%/năm và Bộ Công Thương lên đến 40% là khá cao so với biến động giá bình thường.
Tuy nhiên, VCCI cũng đồng tình về việc rút ngắn thời gian điều chỉnh giá điện (3 tháng, thay vì 6 tháng như trước đây) và giảm biên độ tối thiểu điều chỉnh giá điện (tăng 3% thay vì 7% như cũ) là thay đổi phù hợp nhằm giúp việc điều chỉnh giá điện trở nên linh hoạt hơn.
VCCI kiến nghị điều chỉnh theo hướng: nếu giá điện bình quân tăng từ 3% đến 5% thì thẩm quyền quyết định thuộc về Bộ Công Thương và trên mức này thì thầm quyền quyết định thuộc về Thủ tướng.
Về cách tính toán giá bán điện bình quân, dự thảo quy định chi phí mua điện được xác định dựa trên thị trường điện các cấp độ và hợp đồng mua bán điện. Tuy nhiên, theo báo cáo của Cục Điều tiết điện lực, hiện nay mới chỉ có khoảng 50% công suất phát của các nhà máy điện thực hiện cơ chế chào giá trên thị trường phát điện cạnh tranh; 50% sản lượng còn lại vẫn được thực hiện thông qua hợp đồng mua bán điện mà không phải chào giá.
Đối với trường hợp mua điện theo hợp đồng, do không có sự cạnh tranh nên việc kiểm soát giá mua điện cũng phải được thực hiện tương tự đối với hàng hóa độc quyền khác. Do vậy, Bộ Công Thương cần phải bổ sung cách tính cụ thể về cách tính chi phí và công khai chi phí các đơn vị bán điện cho EVN mà không chào giá qua thị trường trong các báo cáo sản xuất kinh doanh điện. Ví dụ, đối với việc mua điện theo hợp đồng của các nhà máy điện BOT cần có sự công khai rõ ràng về chi phí xây dựng, vận hành từng nhà máy. Các chi phí khác được hình thành giá như chi phí dịch vụ cũng phải được công khai.
VCCI cũng đề nghị việc điều chỉnh giá bán điện bình quân phải thực hiện minh bạch song cần bổ sung yếu tố có sự tham gia của các bên liên quan trong thẩm định giá. Ví dụ, bên bán điện là các công ty con, nhiều công ty là công ty thành viên của EVN đã được EVN đại diện tham gia nhiều khâu trong việc kiểm soát giá điện đầu vào. Tuy nhiên, về phía bên mua điện thì mới chỉ có quy định mờ nhạt về sự tham gia của Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam khi kiểm tra chi phí sản xuất điện hàng năm thay vì nhiều đại diện các cơ quan giám sát khác. Dự thảo cũng quy định “có thể mời” chứ không phải bắt buộc, ảnh hưởng đến quyền lợi bên mua.
Ngọc Lan