Doanh nghiệp FDI vẫn quan ngại thủ tục hành chính thuế

Niềm tin kinh doanh của doanh nghiệp FDI tăng đáng kể

Kết quả khảo sát DN đầu tư nước ngoài (FDI) do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa công bố cho thấy, năm 2024 là một năm đánh dấu sự phục hồi thận trọng và tái định vị chiến lược của khối DN FDI tại Việt Nam.

Mặc dù các yếu tố bất lợi toàn cầu — như thương mại đình trệ, bất ổn địa chính trị và điều kiện tài chính thắt chặt — đã tác động tiêu cực đến dòng vốn đầu tư trên phạm vi thế giới, song Việt Nam vẫn thể hiện được sự vững vàng.

Dù tổng vốn FDI vào Việt Nam có xu hướng chững lại so với đợt tăng trưởng đột biến của năm trước, các chỉ số chủ chốt từ khảo sát cho thấy tín hiệu cải thiện rõ rệt: kế hoạch đầu tư phục hồi mạnh, hiệu quả lợi nhuận được củng cố, và niềm tin kinh doanh — dù chưa trở lại đỉnh trước đại dịch — đã hồi phục đáng kể so với mức thấp kỷ lục giai đoạn vừa qua.

Cụ thể, năm 2024, có 48,7% DN báo lãi, tăng so với mức 46,5% của năm trước. Sự cải thiện về lợi nhuận này đi cùng với việc tỷ lệ DN báo lỗ giảm mạnh: chỉ còn 22,0% DN báo lỗ trong năm 2024, cải thiện rõ rệt so với mức 42,3% của năm 2023 và đỉnh điểm 51,3% ghi nhận năm 2021.

“Tỷ lệ DN thua lỗ giảm sâu cho thấy quá trình phục hồi hậu COVID-19 đang diễn ra mạnh mẽ hơn, đồng thời môi trường hoạt động cho nhà đầu tư nước ngoài trở nên thuận lợi hơn…:- Báo cáo nhận định.

Biểu đồ “Nhiệt kế Kinh doanh PCI-FDI” cho thấy niềm tin kinh doanh của các DN FDI đã tăng lên đáng kể trong năm 2024. Tỷ lệ DN dự kiến mở rộng hoạt động đã tăng lên 37%, tăng mạnh so với mức 26% của năm 2023 — mức thấp nhất kể từ khi khảo sát được thực hiện.

Đáng chú ý, có 43,6% DN xuất khẩu dự kiến mở rộng hoạt động, so với 35,5% ở nhóm không xuất khẩu. Cả hai con số này đều tăng mạnh so với năm 2023, khi chỉ có 28,7% DN xuất khẩu và 23,6% DN không xuất khẩu dự kiến mở rộng.

Một tín hiệu đặc biệt tích cực là xu hướng gắn kết sâu hơn với thị trường nội địa của khối DN FDI. Các DN nước ngoài ngày càng chuyển hướng tập trung sang khai thác thị trường Việt Nam, tăng cường liên kết với khách hàng và nhà cung cấp trong nước, ngay cả khi xuất khẩu có dấu hiệu giảm sút.

Cụ thể, tỷ lệ DN FDI mua hàng hóa, dịch vụ từ DN tư nhân trong nước giảm tuy giảm nhẹ còn 67,4% (so với 75,0% của năm 2023), song con số này vẫn cao hơn đáng kể so với giai đoạn trước năm 2022, khẳng định tầm quan trọng ngày càng lớn của DN nội địa với vai trò là nhà cung cấp hàng hóa và dịch vụ trung gian.

Đáng chú ý, tỷ lệ DN FDI hợp tác với hộ kinh doanh tăng mạnh trở lại, đạt 29,5% trong năm 2024 — tăng đáng kể so với mức 23,4% của năm 2023 và cao gấp hơn hai lần so với năm 2022.

Song song với đó, các địa phương như Bắc Giang, Đà Nẵng, Hải Phòng và Hải Dương nổi lên như những “điểm sáng” mới trong thu hút FDI, cạnh tranh trực tiếp với các trung tâm công nghiệp truyền thống như TP. Hồ Chí Minh hay Bình Dương.118

Gánh nặng thực thi quy định

Theo kết quả khảo sát, năm 2024, tỷ lệ DN cho biết ban lãnh đạo cấp cao phải dành hơn 5% thời gian để xử lý các thủ tục hành chính vẫn duy trì ở mức tương đối cao, đạt 49,2%, chỉ giảm nhẹ so với mức 50,2% của năm 2023.

Theo VCCI, mặc dù con số này đã cải thiện đáng kể so với giai đoạn trước đại dịch (trên 70% trong các năm 2014–2017), kết quả khảo sát cho thấy tuân thủ hành chính vẫn là mối quan ngại lớn đối với nhiều DN FDI.

Một điểm “sáng” được ghi nhận là số lần thanh tra, kiểm tra trung vị mà DN báo cáo đã giảm xuống còn 0 trong năm 2024 - mức thấp nhất kể từ khi khảo sát được thực hiện.

Điều này tiếp tục khẳng định xu hướng giảm tần suất thanh, kiểm tra kể từ năm 2021 và cho thấy hoạt động giám sát quản lý đang trở nên tinh gọn, hiệu quả hơn. Đặc biệt, các trường hợp DN bị kiểm tra từ 4 lần trở lên trong một năm đã giảm mạnh, chỉ còn 3,1% trong năm 2024, so với 6,6% của năm trước.

Về thời gian thông quan, số ngày trung vị cần thiết để hoàn thành thủ tục xuất khẩu tăng nhẹ lên 2 ngày trong năm 2024 (so với 1 ngày của năm 2023), trong khi thời gian làm thủ tục nhập khẩu vẫn giữ ổn định ở mức 2 ngày.

Theo VCCI, mặc dù sự gia tăng nhẹ về thời gian thông quan xuất khẩu cho thấy vẫn còn dư địa để cải thiện quy trình, hiệu quả tổng thể của thủ tục hải quan tại Việt Nam nhìn chung vẫn được duy trì ổn định kể từ năm 2018.

Đáng ngại, cảm nhận của các DN FDI về các lĩnh vực hành chính còn nhiều phiền hà nhất. Kết quả năm 2024 cho thấy sự ổn định tương đối, nhưng cũng đồng thời xuất hiện các thách thức mới.

Các thủ tục thuế tiếp tục dẫn đầu danh sách các mối quan ngại, với 35% DN đánh giá các vấn đề liên quan đến thuế là phiền hà nhất — tăng mạnh so với mức 16% của năm 2023 và đảo ngược xu hướng giảm ghi nhận trong những năm trước đó.

Theo VCCI, xu hướng này có thể bắt nguồn từ việc các cơ quan chức năng đã siết chặt kiểm tra chuyển giá trong năm 2024.

Cụ thể, chính quyền Việt Nam đã tăng cường kiểm tra thuế đối với các DN FDI, đặc biệt nhắm tới những DN báo lỗ liên tục nhưng vẫn mở rộng đầu tư, đồng thời xem xét sửa đổi khung pháp lý để nâng cao hiệu quả phát hiện và xử lý hành vi chuyển giá.

Tiếp sau thủ tục thuế thì thủ tục phòng cháy, chữa cháy tiếp tục là mối lo ngại lớn thứ hai, với 15% DN phản ánh gặp khó khăn, tăng nhẹ so với mức 13% năm trước. Dù tỷ lệ này vẫn thấp hơn mức đỉnh 21% của năm 2022, nó cho thấy các khó khăn về tuân thủ quy định phòng cháy, chữa cháy vẫn còn dai dẳng đối với DN FDI.

Trong khi đó, các mối quan ngại về bảo hiểm xã hội, quy định môi trường và quản lý đất đai duy trì tương đối ổn định trong năm 2024, mỗi nhóm được khoảng 8–12% DN nhắc đến. Những con số này chỉ thay đổi nhẹ so với năm 2023, phản ánh rằng các cải cách trước đó ở những lĩnh vực này nhìn chung vẫn phát huy hiệu quả.

Tổng thể, dữ liệu năm 2024 cho thấy dù hiệu quả cải cách thủ tục hành chính nói chung được duy trì, mối lo ngại liên quan đến tuân thủ thuế đang nổi lên như một vấn đề trọng điểm cần được các nhà hoạch định chính sách quan tâm trở lại.

Theo Báo Nhà đầu tư