Năng lực cạnh tranh đến từ đâu?

Được tiến hành thí điểm từ năm 2005, sau chín năm, đến nay, chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI mà Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố đã trở thành sự kiện thu hút nhiều người quan tâm. Đằng sau những con số thứ hạng chính là những thông điệp chính sách.

Theo thước đo xếp hạng của VCCI, một tỉnh thành phố được đánh giá là xếp hạng PCI cao khi có chi phí gia nhập thị trường thấp; tiếp cận đất đai dễ dàng và sử dụng đất ổn định; môi trường kinh doanh minh bạch và thông tin cần cho kinh doanh công khai; chi phí không chính thức thấp; thời gian thanh tra, kiểm tra và thực hiện các quy định, thủ tục hành chính nhanh chóng; môi trường cạnh tranh bình đẳng; lãnh đạo chính quyền năng động, sáng tạo trong giải quyết vấn đề cho doanh nghiệp; dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp phát triển, chất lượng cao; chính sách đào tạo lao động tốt; và thủ tục giải quyết tranh chấp công bằng, hiệu quả.

Như vậy, bên cạnh những yếu tố quan trọng khác như vị trí địa lý, cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực... thì thông điệp rất rõ ở đây là các doanh nghiệp và nhà đầu tư rất cần chất lượng điều hành tốt. Và trái với yếu tố nêu trên rất khó thay đổi, quá tốn kém chi phí để thay đổi hoặc cần rất nhiều thời gian để có sự thay đổi, chất lượng điều hành là yếu tố có thể thay đổi được, tạo nên sức cạnh tranh với chi phí không quá lớn.

Một số địa phương thời gian qua ở Việt Nam đã bỏ ra nhiều nguồn lực để đầu tư và vận động đầu tư những công trình hạ tầng lớn; tổ chức những sự kiện xúc tiến đầu tư hoành tráng hay tổ chức những đoàn đi giới thiệu môi trường đầu tư tại các nước hết sức tốn kém. Nhưng những hiệu quả mang lại thì chưa rõ và nhiều khi chưa tương xứng với nguồn lực bỏ ra.

Cộng đồng kinh doanh chờ đợi những điều cụ thể và thực tế hơn thế. Đó là những mô hình một cửa thực chất rút ngắn được nhiều thời gian và chi phí giao dịch, những hành động cải cách thủ tục hành chính hiệu quả, thiết thực cho doanh nghiệp. Hoặc nhiều khi đơn giản chỉ là những thông tin liên quan đến kinh doanh như quy hoạch sử dụng đất, chính sách ưu đãi đầu tư, các quy định mới của chính quyền được cập nhật công khai và kịp thời để mọi doanh nghiệp, dù lớn hay bé, dù có quan hệ với chính quyền hay không đều dễ dàng tiếp cận. Khi doanh nghiệp gặp khó khăn thì chính quyền cùng đồng hành và chung tay để tháo gỡ những khó khăn của họ... Những điều tưởng như nhỏ đó chính là chất lượng điều hành, nó ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến hình ảnh của môi trường đầu tư và trực tiếp ảnh hưởng đến thứ hạng PCI mà VCCI đánh giá.

Điều tra các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài thời gian qua của VCCI cũng cho thấy một địa phương hay một quốc gia có chất lượng điều hành tốt, minh bạch thì có khả năng cạnh tranh hơn trong thu hút các dự án đầu tư nước ngoài có chất lượng và có giá trị gia tăng cao. Ngược lại ở môi trường kinh doanh mà chỉ có những mối quan hệ thân quen mới là lợi thế, mới thuận lợi trong thủ tục thì địa phương đó là đất phát triển của những doanh nghiệp thân hữu.

Dù Việt Nam rất thành công trong thu hút các dự án FDI thời gian qua nhưng không phải là không đáng lo ngại khi kết quả điều tra 1.609 doanh nghiệp FDI trong PCI 2013 vừa được công bố cho thấy, Việt Nam đang kém hơn các quốc gia cạnh tranh khác về chi phí không chính thức, gánh nặng của quy định, chất lượng dịch vụ hành chính công.

Tín hiệu tích cực là Chính phủ đã nhận rõ những điều này và đang nỗ lực thực hiện cải cách. Thông điệp đầu năm 2014 của Thủ tướng Chính phủ đã khẳng định năng lực cạnh tranh tốt sẽ tạo cơ hội để vươn lên, phát triển nhanh và bền vững. Trong các yếu tố góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh, chất lượng thể chế và môi trường kinh doanh được xác định có tầm quan trọng hàng đầu. Theo kế hoạch, Chính phủ sẽ ban hành một nghị quyết về các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây chính là cơ sở để cộng đồng doanh nghiệp tin vào một Việt Nam cạnh tranh hơn trong tương lai

ĐẬU ANH TUẤN